Jemima Nicholas

ARWRES GYMREIG, JEMIMA FAWR

Mae Jemima Nicholas, crydd 47 oed o Sir Benfro, yn cael ei adnabod yn lleol fel “Arwres Gymreig.” Ym 1797, cofnodir bod Jemima wedi crynhoi dwsin o filwyr Ffrainc ar ei phen ei hun yn ystod Brwydr Abergwaun (a elwir yn oresgyniad olaf Prydain), a’u gorfodi i ildio eu harfau gyda dim ond picfforch. Roedd y ficer lleol ar y pryd yn cofio sut roedd Jemima yn cael ei adnabod fel “Jemima Fawr” yn sgil ei gweithredoedd arwrol a “bod â phwerau personol o’r fath fel ei bod yn gallu goresgyn y mwyafrif o ddynion mewn brwydr.” Bu farw Jemima Nicholas ym Mhrif Stryd Abergwaun ym mis Gorffennaf 1832, yn 82 mlwydd oed. Mae hi wedi ei chladdu ym mynwent Eglwys y Santes Fair, Abergwaun.